Mala i srednja preduzeća (MSP) imaju veoma veliku ulogu u cijelom programu Horizont 2020. Kako je ovo Program namijenjen finansiranju nauke, istraživanja i inovativnosti, tako se preduzeća mogu u većini akcija uključiti samo djelimično svojim kapacitetima, posebno kada je u pitanju komercijalizacija rezultata istraživanja na tržištu.
Kako bi dodatno stimulisala učešće MSP u programu Horizont 2020, a istovremeno i podstakla privredu EU i konkurentnost EU preduzeća, Evropska komisija je u okviru ovog programa kreirala specifičan potprogram namijenjen isključivo za MSP. MSP se nalaze u središtu EU2020 strategije jer predstavljaju 99% svih preduzeća u EU, a postoji oko 21 milion malih i srednjih preduzeća koja zapošljavaju više od 133 miliona ljudi. Stoga je programom Horizont 2020 najmanje 20%, ili oko 8,65 milijardi evra od ukupnog budžeta za Kolaborativne projekte ovog programa, predviđeno za MSP-a i to kroz stubove Industrijsko liderstvo i Društveni izazovi.
Instrument za MSP nudi preduzećima mogućnost samostalnog učešća u Programu radi finansiranja koncepta razvoja i studije izvodljivosti ili finansiranja servisa podrške radi komercijalizacije inovativnosti preduzeća, uključujući sam inovativni projekat i pronalaženje dodatnog kapitala radi komercijalizacije. Kroz MSP Instrument tokom trajanja programa Horizont 2020 programa, MSP-ima će biti dodjeljeno najmanje 3 milijarde evra.
Osnovno pravilo za MSP jeste da dokažu svoj “MSP status”, shodno definiciji Evropske Unije47, ali i da prijave ideju koja ima potencijal komercijalizacije i stavljanja preduzeća u red visoko konkurentnih.
Instrument za MSP („SME instrument“) je prvenstveno namijenjen za grantove međunarodno orijentisanih MSP-ova, za implementaciju visoko rizičnih, ali i visoko potencijalnih inovativnih ideja. Cilj je podržati projekte sa evropskom dimenzijom, koji će dovesti do radikalnih promjena u načinu poslovanja (proizvod, procesi, usluge, marketing itd.). Namjera je da se kompanije lansiraju na nova tržišta, promoviše njihov rast i kreiraju visoke stope povrata na uloženeinvesticije. Instrument za MSP je namijenjen svim inovativnim preduzećima u svim industrijskim sektorima, a predviđeno je trofazno finansiranje MSP iz ovog instrumenta prema sljedećoj šemi:
- – Inovativni grantovi za izradu studije izvodljivosti – faza I;
- – Grantovi za poslovne inovacije u razvojne i demonstracione svrhe – faza II;
- – Pristup široj lepezi servisa za inovativnu podršku i olakšavanje pristupa rizičnimfinansijama – faza III;
- – Besplatno poslovno savjetovanje – opciono u fazama I i II.
Faza I – inovativni grantovi za izradu studije izvodljivosti su namjenjeni za istraživanje i ocjenu tehničke izvoljivosti i komercijalnog potencijala inovacije u datoj industriji. Primjer aktivnosti za ovu fazu jeste procjena rizika, tržišna studija ili rješavanje pitanja intelektualne svojine novog proizvoda, servisa ili nove primjene postojeće tehnologije.
Faza I – inovativni grantovi za izradu studije izvodljivosti su namjenjeni za istraživanje i ocjenu tehničke izvoljivosti i komercijalnog potencijala inovacije u datoj industriji. Primjer aktivnosti za ovu fazu jeste procjena rizika, tržišna studija ili rješavanje pitanja intelektualne svojine novog proizvoda, servisa ili nove primjene postojeće tehnologije. Veoma je bitno daVeoma je bitno da
studija prati osnovnu djelatnost i strategiju preduzeća, odnosno da je to logičan i prirodan nastavak privredne djelatnosti preduzeća, a ne nešto dijametralno suprotno od postojeće djelatnosti. Rezultat ove faze MSP instrumenta jeste elaborat studije izvodljivosti ili elaborirani biznis plan (unapređen postojeći ili potpuno nov biznis plan). Elaborat treba da sadrži sljedeće elemente: opis inovativne ideje, inicijalni (početni) biznis plan, kao i opis aktivnosti koje će biti realizovane u fazi I. Za ovu fazu moguće je dobiti fiksan iznos od 50.000 evra po projektu, a ne po učesniku, što predstavlja 70% nominalno opravdanih troškova koji ukupno mogu da iznose 71.429 evra. Trajanje projekta se procjenjuje na šest mjeseci, ali se i ne ograničava na taj period, već on može da bude duži ili kraći zavisno od sposobnosti preduzeća.
Faza II – Grantovi za poslovne inovacije u razvojne i demonstracione svrhe su dostupni preduzećima za inovativne projekte koji su podržani strateškim biznis planom i studijom izvodljivosti. Ovaj biznis plan i studija mogu, ali i ne moraju biti razvijeni u Fazi I MSP instrumenta, ali je svakako izvjesno da planovi iz Faze I imaju veliku prednost u smislufinansiranja jer su već dokazali svoju vrijednost. Znači, rezultat ove Faze II jeste konkretna nova ideja (proizvod, proces, servis) koji se može staviti na tržište u komercijalizaciju ili inovativni biznis plan sa detaljnom strategijom komercijalizacije ili planom privlačenja privatnih investitora. Projekat treba da podnese studiju izvodljivosti s cjelovitim i konkretnim biznis planom komercijalizacije očekivanog rezultata. Iznos granta za Fazu II MSP instrumenta se kreće u rasponu 500.000 do 2.500.000 evra. Zavisno od detalja u radnom programu, ovaj iznos može da predstavlja 70% ukupnog granta, ili čak i do 100% ukupnog granta (bez sufinansiranja) ako je tako definisano radnim programom ili se dokaže jaka istraživačka komponenta projekta. Trajanje Faze II je predviđeno na 1-2 godine, osim u slučaju kada se u aplikaciji obrazloži duže trajanje. Vrijeme od momenta podnošenja aplikacije (odnosno datuma zatvaranja poziva za Fazu II) do isplate granta se procjenjuje na 6 mjeseci.
Pristup široj lepezi servisa za podršku inovaciji i olakšavanje pristupa rizičnim finansijama – Faza III – korak je koji dalje pomaže komercijalizaciju inovacije finansirane u Fazi II. Već u fazi II je bilo potrebno razviti određeni inovativni proizvod, proces ili servis, a do kraja Faze III poslovanje preduzeća mora da rezultira stavljanjem na tržište (komercijalizaciju) nekoliko inovacija kojima će ojačati svoju tržišnu poziciju, povećati nivo konkurentnosti i načiniti rast. Ova faza se ogleda u nematerijalnoj pomoći Evropske komisije putem njenih različitih kontakata i inicijativa kao što je Evropska preduzetnička mreža (Enterprise Europe Network – EEN).
Uporedo s realizacijom Faze I i II, omogućeno je preduzećima da zatraže besplatno poslovno savjetovanje o inovaciji radi osnaživanja MSP-a u njegovim nastojanjima i izazovima za uspješnu komercijalizaciju inovacije. Savjetovanje se može koristiti i za jačanje kapaciteta MSP- a za uspješan prelaz između faza u životnom ciklusu razvoja preduzeća, kao i za adresiranje ključnih pitanja MSP-a kako što su strategije, organizacija, upravljanje, finansiranje i razvoj resursa. Tokom faze I savjetovanje može trajati do 3 dana, dok tokom faze II savjetovanje može trajati i do 12 dana. Međutim, tokom faze III MSP instrumenta savjetovanje nije moguće, ali se pomoć može dobiti od EEN mreže na nacionalnom ili regionalnom nivou. Savjetovanja su prvenstveno namijenjena podizanju kapaciteta MSP-a za bolji razvoj i razradu strategije rasta koja bi pokrila sve aspekte poslovanja.
Pravo učešća u MSP instrumentu imaju MSP iz zemalja članica ili zemalja pridruženih programu Horizont 2020. MSP iz trećih zemalja nemaju pravo finansiranja, ali mogu učestvovati u projektima MSP Instrumenta kao “pridružena” ili “treća” strana. MSP može da podnese samo jednu projektnu aplikaciju po pozivu. Takođe, u slučaju da MSP učestvuje u nekoj drugoj akciji programa Horizonta 2020 (npr. u MSCA), onda ima pravo prijave aplikacije u MSP instrumentu.
Da bi MSP koristilo sredstva iz MSP instrumenta, prvo moraju da shvate definiciju48 koja definiše inovaciju kao primjenu novog ili značajno poboljšanog proizvoda ili usluge, procesa, ili marketinške metode ili nove organizacione metode u poslovanju, organizaciji rada ili odnosima preduzeća sa okruženjem. Inovativne aktivnosti obuhvataju inovacije proizvoda, inovacije procesa, inovacije u organizaciji preduzeća i inovacije u marketingu. Inovacija se često miješa sa invencijom, ali između ova dva termina postoji veoma značajna razlika. Invencija je samo prvi korak u procesu koji vodi do efikasne upotrebe neke određene nove ideje. Za razliku od invencije, inovacija se mora pretvoriti u proizvod ili uslugu koju potrošači žele.
Kao i u ostalim akcijama Horizonta 2020, projektni prijedlog ocjenjuje tim eksternih eksperata odmah po podnošenju aplikacije. Prijedlog se ocjenjuje na tri kriterijuma: najvažniji kriterijum – UTICAJ (Impact), potom IZVRSNOST (Excellence) i posljednji kriterijum – IMPLEMENTACIJA (Quality and efficiency of implementation). Ocjenjuje se svaki kriterijum posebno, a i za svaki kriterijum postoji prag ocjene:
- Faza I – prag za svaki individualni kriterijum je 4 boda, dok je sumarni prag za sva tri kriterijuma 13.
- – Faza II – prag za “Uticaj” je 4, a za ostala dva kriterijuma je 3 boda, dok je sumarni prag kriterijuma 12. U svrhu rangiranja prijedloga, rezultat kriterijumu “Uticaj” se dodjeljuje težina 1.5.Pored ovog, eksperti ocjenjuju i operativni kapacitet za implementaciju projekta, a u fazi II i “ekonomičnost” eventualnih podugovaranja.Nakon odobravanja projektnog prijedloga, stupa se u proces pripreme ugovora o grantu kojim se definiše iznos pred-finansiranja projekta.
Tako, za Fazu I se pred-finansira 40% ukupnog granta. Iznos granta je fiksno 50.000 evra što znači da pred-finansiranje iznosi 20.000 evra, od kojih se 2.500 evra zadržava u garantnom fondu (5%), pa pred-finansiranje koje dobija korisnik iznosi 17.500 evra.
Pred-finansiranje u Fazi II se određuje za svaki ugovor. Ne postoji standardni iznos ili procenat pred-finansiranja. Uglavnom se ti troškovi procjenjuju na iznos koji treba da pokrije troškove prvog izvještajnog perioda za projekte koji imaju najmanje dva izvještajna perioda. Ukoliko projekat ima samo jedan izvještajni period, taj iznos pred-finansiranja će svakako biti manji.
Evropska Komisija želi da finansira samo one projekte koji jasno pokazuju vezu sa strategijom razvoja MSP-a koje aplicira. Jako je važno u aplikacionom formularu pokazati kako će ta inovativna aktivnost pomoći i internacionalizaciji poslovanja i prodaji proizvoda ili usluga izvan zemlje u kojoj je MSP aktivno. Projekat će imati više šanse za finansiranje ako jasno pokaže uticaj na stvaranje novih radnih mjesta i jačanje evropske konkurentnosti. Instrument je kreiran da podrži inovativne proizvode i usluge koji su blizu izlaska na tržište, ali se susreću sa određenim barijerama. Na kraju svakog projekta koji bude odobren, proizvodi i usluge moraju izaći na tržište u roku od nekoliko mjeseci.
Veoma je bitno ponovo naglasiti da MSP instrumentom finansiraju one inovacije koje daju mogućnost replikacije i rješavanja problema širom Evrope. Zato prijedlozi projekata moraju da budu u skladu sa potrebama identifikovanim na EU nivou.
Ono što je najvažnije, MSP moraju vjerovati u svoju ideju. Komisija će zahtevati da MSP demonstrira partnerski odnos u dijeljenju troškova, rizika koji će nastati na putu od ideje do tržišta. Idealno bi bilo ako MSP može da pokaže da je već uradilo inicijalne analize, zaštitu intelektualnih prava i slične aktivnosti.